Treinen en bijgeloof

Nu ik zelf in de trein zit op weg naar Donetsk zou ik graag eens wat tijd willen besteden aan twee hele belangrijke pijlers waar een deel van deze samenleving op gebouwd is: treinen en bijgeloof.

Dankzij de enorme investeringen in het spoornetwerk tijdens de Sovjet Unie zijn alle grote steden direct verbonden met Moskou, ook onderling zijn praktisch alle grote steden direct te bereiken door treinen die meestal dagelijks heen en weer rijden. Dit klinkt misschien voor een Nederlander heel normaal, maar bedenk wel dat dit land vele malen groter is dan Nederland, en je naar praktisch elke bestemming een nachttrein nodig hebt om er te komen.

In de trein bestaan 3 klassen, waarvan de laagste Platskart is, een wagon die bestaat uit 8 blokken waarbij je met 6 man in een blok slaapt, en er de hele nacht mensen door de gang langs je bed blijven lopen, op weg naar de wc of de drankvoorraad van de conductrice. Meestal bestaat je “bed” uit niet veel meer dan een plank met een leren velletje erover, waar je dan een dun matrasje over uitrolt. Lakens krijg je van de conductrice. Een beetje primitief is het wel, maar tegelijkertijd is het wel de gezelligste klasse in de trein. Hier zitten alle gewone mensen, die zich samen goed bezighouden, complimentjes geven aan de dames, zich een stuk in de kraag zuipen en vervolgens de hele nacht liggen te meuren (dit is ook vaak de enige manier om echt goed te slapen). Stel het je vooral niet romantischer voor dan het is. De sfeer in platskart is min of meer te vergelijken met die van een koffiepauze van bouwvakkers, maar dan met wodka in plaats van koffie, maar juist daardoor is het veel gezelliger dan in coupé, waar je meestal met zakenmensen samenzit die gewoon willen lezen en werken, en bovendien is het comfort daar niet veel beter afgezien van het feit dat je je compartiment kunt afsluiten waardoor je spullen wat veiliger zijn.

Elke wagon beschikt over een samovar, een waterkoker die volgens mij echt nog gewoon op hout gestookt wordt. Iedereen mag zich bedienen, er zit een kraantje aan de voorkant, dus als je zelf een theezakje meeneemt en een mok, heb je nagenoeg gratis te drinken. Heb je dat niet bij je, dan verkoopt de conductrice je voor ongeveer 25 cent een kopje thee of koffie en komt het zelfs bij je langsbrengen.

De prijzen zijn echt democratisch te noemen. Voor een rit van 15 uur betaal je ongeveer 70 Grivna. Ik geloof dat dat met de huidige koerzen overeenkomt met nog net geen € 10,- Lakens zijn dan al inbegrepen in de prijs.

Persoonlijk vind ik reizen in Platskart een van de leukste manieren om dicht bij cultuur te komen en een van de prettigste manieren om te reizen. De mensen zijn ontzettend aardig, delen alles, ze kletsen veel met je, willen alles van je weten, vinden het spannend om met een buitenlander in de trein te zitten. Bovendien komen er overdags de hele tijd allerlei soorten verkopers voorbij met vaasjes, theepotten, pannen en mokken, allerlei etenswaren, etc. Persoonlijk slaap ik ook erg goed hier meestal, soms geholpen door een behoorlijke dosis alcohol, maar meestal is dat niet eens nodig. Het geboemel van zo’n trein, het geruis van de sporen die onder je door vliegen, ik vind het heerlijk!

Een andere hele belangrijke pijler in het dagelijkse leven is bijgeloof. Je houdt het niet voor mogelijk hoe veel verschillende kleine dagelijkse rituelen er zijn waar je rekening moet houden om maar geen ongeluk over je af te roepen.

Stel, je komt bij iemand op bezoek en vertrekt daarna voor een lange rit naar huis. Bij aankomst moet je al op een paar dingen letten: Ten eerste mag je wel bloemen meebrengen, maar laat het in vredesnaam een oneven aantal zijn. Even aantallen zijn enkel voor de doden. Je belt aan, je gastvrouw doet open, je geeft direct een hand en bloemen? Helemaal fout! Eerst moet je naar binnen, want als je elkaar over de drempel begroet betekent dat dat je later ruzie krijgt. Bovendien geef je als man geen hand aan een vrouw, zij geeft er een aan jou als ze dat wil, en anders blijft het bij een verbale begroeting. Vervolgens ga je aan tafel. Als er alcohol wordt geschonken is er één iemand de hele avond verantwoordelijk voor het bijvullen van alle glazen, en verder wordt er voor elke ronde een toast uitgebracht. Het in Nederland zo bekende “na zdorove” heb ik hier nog nooit gehoord. Toasts worden in een vaste bepaalde volgorde uitgebracht. De eerste is altijd om te toasten op de ontmoeting. Daarna volgen de gastheer/gastvrouw, daarna alle ouders, en daarna is het vrij. Kreten als: “op de mooiste vrouwen ter wereld, die allemaal in Oekraïne wonen” zijn heel normaal. Voor elke toast moet er bij iedereen een beetje bijgeschonken worden, anders brengt het ongeluk. Is de fles eenmaal leeg, dan mag degene die de laatste slok heeft een wens doen in de fles, de kurk er in steken, en hem met zijn rechterhand over zijn linkerschouder gooien. Gaat de fles kapot, dan komt de wens uit. Binnenshuis gelden iets andere regels, daar wordt een lege fles gewoon op de grond gezet. Een lege fles op tafel betekent immers de dood. Ga je aan het eind van de avond weer naar huis en heb je een reis voor de boeg, dan ga je even met zijn allen zitten. Van overal worden stoelen vandaan gehaald, iedereen gaat even zitten, dan pas mag je vertrekken. Brengt ongeluk als je dat niet doet.

Nog zo’n paar van die grappige dingen: op buskaartjes staan 6 cijfers. Als de som van de eerste 3 overeenkomt met de som van de laatste 3 cijfers, dan heb je die dag geluk. Is er een verschil van 1, dan ontmoet je iemand die je al een tijd niet meer hebt gezien.

Daarnaast beschikken ze ook nog over het hele arsenaal aan westers bijgeloof zoals klavertjes vier, zwarte katten en ladders, en moet je als man ook nog eens rekening houden met de omgangsvormen tegenover vrouwen. Het is hier bijvoorbeeld algemeen aanvaard dat een man in de bus of metro opstaat om zijn plaats af te staan aan een vrouw. Je geeft een hand om vrouwen de bus uit te helpen, je reikt hun jas aan en je draagt hun baggage. Daar wordt ook niet om gevraagd, dat wordt gewoon verwacht. Allemaal wel leuk enzo, maar af en toe kijken ze je aan alsof je iets vergeten bent, en dan moet je die hele waslijst aan gebruiken en bijgeloof aflopen om te zien wat het toch zou kunnen zijn…

Tot zover onze studie van de Oekraïense cultuur, zal ook nog een beetje vertellen over wat ik hier zoal doe. Eigenlijk is het heel simpel. Overdags werk ik van 9 tot 6, daarna is er altijd wel iets te doen in de stad. Meestal spreek ik af met oude bekenden of nieuwe vrienden, en gaan we ergens eenvoudig iets eten. Is in Kiev geen enkel probleem, voor 2€ heb je een maaltijd en het bespaart je de moeite van zelf te moeten koken en eerst helemaal naar huis te gaan. Meestal wandelen we daarna nog wat door de stad of gaan nog ergens iets drinken. Er zijn ook regelmatig Aiesec-feestjes, of etentjes bij mensen thuis waar ik heenga. Meestal vermaak ik me wel met dit soort dingen. Ik merk wel dat ik een structureel slaaptekort aan het opbouwen ben, ik kan me niet herinneren wanneer ik de laatste keer voor 23.00h thuis was na mijn werk.
In het weekend probeer ik wat van de stad te zien, of eens wat in het land rond te reizen. Dit weekend ben ik in Donetsk en Mariupol, twee industriële steden in het oosten van het land, vlak bij de Russische grens. Daarover vertel ik later nog wel meer als het interessant was.

Verder gaat het me hier prima, maar verheug ik me er ook op om weer eens een paar dagen in België en Nederland te zijn. Hopelijk bij jullie ook alles goed!

Tot snel!
Groetjes, Florian